Modern İdeolojinin Mekânsal Oluşumu: 1923-60 Yılları Arası Ankara Gazinoları

1923-60 Yılları Arası Ankara Gazinoları

Özet

Türkiye’de eğlence kültürü, özellikle cumhuriyetin ilanı ile bir modernleşme sürecine girmiştir. Gazinolar da bu dönemde ortaya çıkan ve ilk örneklerine İstanbul’da rastlanan sonrasında Ankara başta olmak üzere, başka şehirlerde de yoğunlaşan önemli eğlence mekânlarındandır. Gazino eğlence kültürü, ülkede olduğu gibi, Ankara’da da etkisini 1923-90 yılları arasında göstermiş ve sonrasında yok olmuştur. Çalışma, Ankara’da faaliyet göstermiş aile gazinolarının ilk örnekleri olan 1923-60 döneminde faaliyete başlamış aile gazinolarına odaklanmıştır. Aile gazinolarının büyük çoğunluğu şehrin başkent olmasının ardından, kentin planlanmış mahallerinde konumlanmıştır. Bu makale ile şehirlinin belleğinde uzun yıllar yer etmiş gazino mekânlarını listelemek, cumhuriyet ideolojisinin sosyal ve mekânsal yansımalarını ilgili yapılar üzerinden okumak amaçlanmıştır. Çalışma, arşiv belgeleri üzerinden, Ankara’da değişen eğlence pratikleri ve listelenen gazinoların eğlence anlayışı anlamında bağlamsal, belirli gazino yapıları özelinde ise biçimsel incelemeler doğrultusunda tamamlanmıştır. İncelenen gazinolar, başkent olmasının ardından mimari açıdan özgün örnekleri barındıran Ankara’da, değişen gündelik yaşam ve modernleşen eğlence kültürünün önemli birer kanıtı olmuşlardır. Aynı zamanda halkın modern yaşam adabını deneyimleyebilip, öğrenebildiği birer okul görevi de üstlenmişlerdir. Yeme içme, giyim kuşam adabı bu mekânlarda halka gösterilmiş, öğretilmiştir. Sonuç olarak, günümüze ulaşamayan gazino eğlence anlayışının ilk örneklerini kapsayan 1923-60 dönemi gazinoları gerek mekânsal gerek sosyal anlamda önemli öğretileri barındırmaktadır. Şehir içindeki konumlanışları, iç-dış ilişki kurguları gibi mekânsal özellikleri ile özgün mimari yapılardır. Bu doğrultuda, incelenen aile gazinolarının hem mimari hem de sosyal anlamda güncel eğlence pratiklerine ve mekânsal uygulamalarına öğreti olacak özelliklere sahip olduğu söylenebilir.